Artykuły
O wartościach poznawczych językoznawstwa kontrastywnego
Norbert Morciniec O wartościach poznawczych językoznawstwa kontrastywnego Pomysł porównywania własnego języka z innymi językami, aby z takiego porównania dowiedzieć się więcej o własnym języku, towarzyszy nauce o języku od czasu jej powstania. Różnorodność języków prowadziła bardzo wcześnie do refleksji nad własnym językiem, nad jego naturą i genezą. Refleksje tego rodzaju...
Teorie na temat powstania ogólnoniemieckiego języka pisanego
Norbert Morciniec Teorie na temat powstania ogólnoniemieckiego języka pisanego Od połowy 19 wieku pojawiają się w piśmiennictwie germanistycznym próby wyjaśnienia powstania ogólnoniemieckiego języka pisanego. Poglądy poszczególnych autorów zależne są od stanu ówczesnych badań i dostępu do tekstów źródłowych, który współcześnie...
Przyczyny zmian językowych
Norbert Morciniec Przyczyny zmian językowych Wszystkie języki naturalne, dopóki są w użyciu, podlegają zmianom. Fakt ten należy do uniwersaliów językowych. Nikt z używających języka nie chce zmienić języka, a jednak języki się zmieniają. Jak to się więc dzieje, że języki się zmieniają, mimo iż ich użytkownicy tego nie zamierzają. Użytkownicy języka są wręcz zainteresowani w tym, ażeby języki...
Mikołaj Rej a spory religijne 16 wieku
Norbert Morciniec Mikołaj Rej a spory religijne XVI wieku (Wykład wygłoszony w Obornickim Ośrodku Kultury w październiku 2007 r.) Na początku kilka informacji dla przypomnienia wiadomości szkolnych.[1] Mikołaj Rej urodził się w Żurawnie pod Haliczem z ojca Stanisława i matki Barbary z Herbutów, dnia 4 lutego 1505 roku. W biografii poety zatytułowanej „Żywot i sprawy poćciwego ślachcica polskiego Mikołaja Reja z Nagłowic, …...
Jakimi językami władali pierwsi Piastowie śląscy?
Od Władysława II (*1105) do Henryka IV (+1290) Nie dysponujemy dla okresu, o którym tu mowa, żadnymi dokumentami śląskimi w językach ludowych. Wszystkie przekazy pisemne z tego okresu, które zachowały się do naszych czasów, pisane były po łacinie. Toteż historyk języka, zastanawiający się nad językiem książąt piastowskich, może wysnuwać swe wnioski jedynie na podstawie faktów opisanych przez kronikarzy i historyków, a...
Komu potrzebna jest reklama? O sztuczkach i trikach twórców reklam.*
Czy tego chcemy czy nie: jesteśmy zanurzeni w reklamie. Spogląda na nas z bilboardów, atakuje nas w czasopismach i gazetach, w radiu i telewizji. Nawołuje nas do nabycia przedmiotów mniej lub bardziej nam potrzebnych, próbuje nas przekonać, że reklamowany towar lub usługa jest właśnie tym, czego potrzebujemy, oddziaływuje na nasze procesy myślowe i nasze emocje. Czy nigdy nie zdarzyło się nam, że nagle pod wpływem reklamy zapragnęliśmy czegoś, bez czego dotychczas...
Monogeneza a różnorodność języków. Co na temat języka mówi Biblia?
Europejska refleksja nad językiem sięga swoimi źródłami czasów starożytnych. Wywarły na nią wpływ zarówno wyobrażenia biblijne, interpretowane i rozwijane przez Ojców Kościoła i uczonych żydowskich, jak i myśli starożytnej Grecji kontynuowane przez autorów rzymskich: Cycerona i Quintiliana w zakresie retoryki oraz Prisciana i Donatusa w zakresie gramatyki. W przeciwieństwie do Rzymu epoki klasycznej średniowieczni uczeni europejscy na...
Nauka języka obcego a wiek ucznia
W związku z licznymi ofertami kursów językowych dla różnych grup wiekowych , w tym także dla dorosłych, powstaje pytanie o rolę wieku ucznia w nauczaniu i uczeniu się języka obcego. Na ogół panuje przekonanie, iż osobom starszym trudniej przychodzi nauka języka obcego, niż uczniom w wieku szkolnym. W skrajnych przypadkach spotkać się można z opinią, że człowiek starszy w ogóle nie jest w stanie przyswoić sobie język na przyzwoitym poziomie. W...
O językowym obrazie świata, czyli czym różnią się języki.
Gdyby ktoś nas zapytał, czym właściwie różnią się języki, to otrzymałby prawdopodobnie odpowiedź: języki różnią się słownictwem i gramatyką. Te same rzeczy i zjawiska otaczającego nas świata mają w różnych językach różne nazwy. Zwierzę, które w języku polskim nazywamy krową, to w języku niemieckim Kuh, w angielskim cow, we francuskim vache. Polski stół to po niemiecku Tisch, po angielsku table, po francusku table, po holendersku tafel itd. Podobnie w...
Prawo językowe a wyjątek
Określenie języka jako systemu semantycznego z gramatyką zakłada, że zawiera on znaki będące nosicielami informacji oraz prawa ich łączenia. Stąd też w językoznawstwie mówi się o dwuklasowości języka, polegającej „na zawieraniu się w nim dwu klas znaków, a mianowicie wyrazów (klasa I), czyli słownika, i zdań (klasa II), budowanych wg określonych prawideł z wyrazów, czyli wg gramatyki.” 1 Właśnie dzięki tym prawidłom języki...
O wartościach poznawczych językoznawstwa kontrastywnego
Pomysł porównywania własnego języka z innymi językami, aby z takiego porównania dowiedzieć się więcej o własnym języku, towarzyszy nauce o języku od czasu jej powstania. Różnorodność języków prowadziła bardzo wcześnie do refleksji nad własnym językiem, nad jego naturą i genezą. Refleksje tego rodzaju spotykamy już w piśmiennictwie indyjskim i greckim, towarzyszą one opisom gramatyków łacińskich, znajdują swój wyraz w dorobku...
Wieloetniczność w historii Śląska
Pierwsze historycznie poświadczone zdanie polskie zawarte w Księdze Henrykowskiej Day ut ia pobrusa a ti poziwai (Pozwól, że ja pomielę a ty odpocznij) jest znamiennym przykładem wieloetniczności Śląska tego okresu. Zapisuje je niemiecki opat klasztoru Cystersów w łacińskim tekście a każe je wypowiedzieć do swojej żony Czechowi imieniem Bogval.1 Wczasie powstania Księgi Henrykowskiej osadnictwo niemieckie na Śląsku było już w pełnym toku . Poprzedziły ją...
Wspomnienie o profesorze Zabrockim
Moje kontakty z profesorem Zabrockim zaczęły się pół wieku temu i sięgają końca lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Wtedy to będąc asystentem profesora Jana Pipreka na germanistyce wrocławskiej dowiedziałem się że w Poznaniu profesor Zabrocki organizuje dla swoich współpracowników comiesięczne spotkania naukowe, na które zaprasza także pracowników z innych ośrodków. Na germanistyce wrocławskiej w zakresie językoznawstwa, które reprezentowali wtedy profesorowie...
Znak językowy wśród innych rodzajów znaku
Znak językowy jest tylko jednym rodzajem znaków występujących w przyrodzie. Dlatego wydaje się celowe rozpatrzenie znaków językowych na tle wszystkich pozostałych znaków i dopiero na tej podstawie ustalić ich charakter szczegółowy. Chociaż od ukazania się Cours de linguistique générale Ferdynanda de Saussure’a znak językowy uważany jest powszechnie za jednostkę bilateralną składającą sie z formy znakowej i treści, to w...
Z przeszłości językowej Śląska
(Wykład wygłoszony w Obornickim Ośrodku Kultury w październiku 2007 r.) Nie znamy języków ludów słowiańskich zasiedlających od 7 wieku obszar Śląska. Pierwsze źródło wymieniające nazwy plemion śląskich pochodzi z połowy 9 wieku. Jest to pisany po łacinie spis ludów zamieszkujących na północ od Dunaju i na wschód od Łaby sporządzony prawdopodobnie dla celów militarnych, znany w piśmiennictwie historycznym pod nazwą Geografa Bawarskiego. Wśród nazw licznych...